Thanh niên tình nguyện - Dấu ấn của phong trào thanh niên TP.HCM thời kỳ đổi mới

Kỷ yếu Vang mãi bài ca Thanh niên Tình nguyện

<html> <head> <meta http-equiv="Content-Language" content="en-us"> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1252"> <title>Thanh niên tình nguyện - Dấu ấn</title> </head> <body> Thanh niên tình nguyện - Dấu ấn của phong trào thanh niên TP.HCM thời kỳ đổi mới NGUYỄN PHÚ BÌNH <div style="float: left; width: 114px; height: 19px"> <table border="0" width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0"> <tr> <td><img border="0" src="phu%20binh.jpg" width="220" height="165"></td> </tr> </table> </div> LTS: Anh Nguyễn Phú Bình hiện đang công tác tại Ban Dân vận Trung Ương, Nguyên Phó ban thường trực Ban Đại học chuyên nghiệp Thành Đoàn, Nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban trù bị Hội sinh viên Thành phố. Đặc biệt, anh là một trong những người đầu tiên “khởi xướng” chiến dịch tình nguyện hè của sinh viên thành phố (lúc bấy giờ là chiến dịch Ánh sáng văn hóa hè) với vai trò là Bí thư Đoàn trường ĐH Sư phạm TP.HCM trong những năm 1993, 1994… Mùa hè năm 1994 ghi nhận một nét son của phong trào thanh niên thành phố: Chiến dịch Ánh sáng văn hóa hè, một hoạt động mũi nhọn tập trung, lần đầu tiên bằng một đội hình lớn mang màu cờ sắc áo của Đoàn và Hội sinh viên được tổ chức, khắc họa nên diện mạo mới của thanh niên - sinh viên thành phố. Sức sống của “chiến dịch” nhanh chóng được khẳng định và lan tỏa, mở ra một hướng tiếp cận mới, một phương thức mới trong tổ chức phong trào hành động cách mạng của tuổi trẻ, khơi nguồn cho việc hình thành và phát triển rộng khắp phong trào tình nguyện của thanh niên cả nước trong thời kỳ đổi mới. 1. “Tình nguyện” – Tính cách lớn của tuổi trẻ, đặc trưng của hoạt động thanh niên, hạt nhân của mọi phong trào thanh niên: Tuổi trẻ vốn giàu nhiệt huyết và năng động, luôn xung kích đi đầu trong cuộc sống. Có thể nói: Dấn thân – Tình nguyện chính là tính cách lớn, tính cách đặc trưng của tuổi trẻ. Sức sống của hoạt động thanh niên, của phong trào thanh niên chính là biết khai thác, phát huy đúng tính cách đặc trưng này của tuổi trẻ. Sự kết hợp và chuyển hướng mạnh mẽ từ mục tiêu chăm lo, đáp ứng nhu cầu của thanh niên sang mục tiêu phát huy tiềm năng cống hiến, khơi gợi tính cách dấn thân – tình nguyện của thanh niên cho toàn xã hội – trong hoạt động Đoàn của thanh niên, bắt đầu từ ý tưởng của một số cán bộ Đoàn – thủ lĩnh thanh niên – sinh viên thành phố đầu những năm 90 – là một sự kết hợp và chuyể n hướng đúng đắn. Không có chất “lửa”, chất “cống hiến”, chất “lý tưởng”, chất “tình nguyện – dấn thân” thì không thể có một phong trào thanh niên đích thực. “Mô hình hoạt động hè của sinh viên ĐH Sư phạm” được nhắc đến như một cái nôi của chiến dịch tình nguyện Mùa hè xanh, theo tôi là đúng nhưng chưa đủ: “công tác hè” hay “công tác thực hành chính trị - xã hội” lúc đầu coi như một phần bắt buộc của sinh viên ĐH Sư phạm (mỗi sinh viên phải có 15 ngày tham gia công tác này trong năm). Nó chưa mang tính chất dấn thân – tình nguyện và mục tiêu chủ yếu của hoạt động này ban đầu chỉ là rèn luyện (thực hành). Hoạt động này chỉ trở thành phong trào sinh viên tình nguyện của ĐH Sư phạm từ mùa hè năm 1985, khi nhà trường chính thức chuyển giao cho Đoàn – Hội sinh viên trường phụ trách. (Từ đây đối tượng không còn đại trà, bắt buộc nữa mà là tình nguyện và mục tiêu không chỉ là thực hành mà là cống hiến cho xã hội, cho cộng đồng thực sự). Tôi muốn nhấn mạnh đến tính chất dấn thân – tình nguyện trong các hoạt động thanh niên do Đoàn thanh niên tổ chức như một nét đặc trưng – để phân biệt với các hoạt động của các giới khác. Chính ý tưởng từ một phong trào tuổi trẻ dấn thân – tình nguyện là nguồn cảm hứng chủ đạo của những người khởi xướng chiến dịch Ánh sáng văn hóa hè 1994. 2. “Thanh niên tình nguyện” – Phong trào hoạt động rộng khắp của tuổi trẻ - sức sống mới của Đoàn – Hội trên địa bàn thành phố: Có thể khẳng định nét son của phong trào thanh niên thành phố trong thời kỳ đổi mới chính là phong trào thanh niên tình nguyện. Dấu ấn tình nguyện in đậm trong hầu hết các hoạt động của tuổi trẻ do Đoàn, Hội tổ chức. Từ các Đội công tác xã hội sớm được hình thành cuối những năm 80 với các chương trình: Phát triển cộng đồng; cứu trợ thiên tai lũ lụt; phòng chống ma túy / AIDS; thực hiện 3 giảm; hiến máu nhân đạo; vì người nghèo, chăm lo cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, cơ nhỡ, phong trào đền ơn đáp nghĩa, chăm lo cho gia đình chính sách, phụng dưỡng Mẹ Việt Nam anh hùng… đến các mô hình mới như: Ngày thứ 7 tình nguyện, Ngày chủ nhật xanh: Vận động thanh niên thường xuyên tham gia các hoạt động vệ sinh đường phố, giữ gìn trật tự giao thông, xây dựng nếp sống văn minh cộng đồng… rồi đến các dự án tri thức trẻ 31 tình nguyện phục vụ xây dựng nông thôn như “Bác sĩ về làng” (những năm 1996 – 1998), “Về Côn Đảo” (những năm 1995 – 1998)… Phong trào thanh niên tình nguyện do Đoàn, Hội phát động ngày càng phát triển mạnh mẽ; vừa quảng bá sâu rộng về cơ sở vừa mới về chất, đa dạng về mô hình. Có thể khẳng định: không chỉ có những chiến dịch tình nguyện mà có cả một phong trào tình nguyện rộng khắp, hết sức đa dạng và sôi nổi của thanh niên thành phố trong suốt thời kỳ đổi mới. Trong những năm tới, phong trào này cần tiếp tục được xem là một định hướng mới, định hướng chủ đạo trong hoạt động  của Đoàn - Hội trên địa bàn thành phố. Ý thức xã hội, ý thức cộng đồng, tinh thần dân tộc, tinh thần công dân nói chung: tinh thần ái quốc – là những giá trị, những định hướng vô cùng quan trọng đối với lớp trẻ trong nền kinh tế thị trường mà Đoàn – Hội cần đặc biệt quan tâm định hướng thông qua nhiều kênh, trong đó phong trào thanh niên tình nguyện là một kênh mà tôi cho rằng rất hiệu quả. Về phương thức, cần đa dạng các loại hình tình nguyện: Ngoài các hoạt động rộng rãi, thường xuyên, cần kiên trì xây dựng các đội hình thanh niên tình nguyện; các chương trình dự án thanh niên tình nguyện; các chiến dịch tình nguyện tập trung… Đặc biệt nên duy trì mô hình: Ngày thứ bảy tình nguyện và Ngày Chủ nhật xanh, làm cho việc tham gia những ngày tình nguyện này trở thành tập quán, thành ý thức thường xuyên trong thanh thiếu niên thành phố. Nội dung hoạt động trong những ngày này nên chọn những loại việc mang tính thường xuyên, lâu dài, thiết thực đối với cộng đồng như: Trật tự giao thông và vệ sinh môi trường ở khu dân cư, xây dựng nếp sống văn minh công cộng… Nên phân loại hoạt động tình nguyện của thanh niên theo tính chất và thời gian hoàn thành: ngắn hạn, trung hạn và dài hạn để từ đó xác định loại hình thực hiện: loại nào cần giải quyết bằng chương trình, dự án, loại nào cần giải quyết bằng chiến dịch tập trung, loại nào phải hành động thường xuyên lâu dài. 3. “Chiến dịch” – Những mũi nhọn tập trung, cao điểm hành động của phong trào thanh niên tình nguyện: Có thể khẳng định đây là một hình thức mới, một bước chuyển mới về chất của phong trào thanh niên tình nguyện, mang lại cho thanh niên tình nguyện của thành phố một sức sống mới, một sắc thái và diện mạo mới. Nói đến “chiến dịch” là nói đến những việc làm tập trung, khẩn trương, huy động đồng loạt lực lượng trong một thời gian, không gian nhất định, nhằm thực hiện dứt điểm một mục tiêu nào đó. Tính chất hành động tập trung, khẩn trương, đồng đội, tự quản… cùng với những nhu cầu thử thách cao của chiến dịch là những yếu tố dễ hấp dẫn và lôi cuốn tuổi trẻ hành động. Từ chiến dịch Ánh sáng văn hóa hè 1994 đến nay, sức sống và ý nghĩa thiết thực của một phong trào – một mô hình mới đã được khẳng định trước toàn xã hội. Là một trong những người khởi xướng mô hình này, tuy không còn trực tiếp gắn bó, nhưng tôi vẫn luôn theo dõi từng bước phát triển của phong trào, từng chuyển động của mỗi mùa chiến dịch. Trong cái vui mừng cũng có nỗi băn khoăn: phong trào sẽ đi đến đâu? Sẽ nối tiếp bao mùa chiến dịch nữa? Có một quy luật của sự vận động mà ai cũng biết, đó là sự chuyển hóa về lượng sẽ dẫn đến sự chuyển hóa về chất để tồn tại và tiếp tục phát triển. Để tạo tiền đề cho sự chuyển hóa về chất này, tôi xin góp mấy ý sau: <img border="0" src="phu%20binh1.jpg" width="400" height="300"> Một là xác định rõ mục đích, yêu cầu của các chiến dịch tình nguyện: Theo tôi (ngay từ những ý tưởng ban đầu khi khởi xướng chiến dịch Ánh sáng văn hóa hè 1994), một chiến dịch tình nguyện phải đồng thời đạt được 2 mục đích – yêu cầu đó là: rèn luyện và cống hiến. Cụ thể là: vừa phải thông qua hành động thực tiễn để rèn luyện bản lĩnh, nhân cách sống, ý thức cộng đồng cho thanh niên; vừa phải góp phần thiết thực vào việc giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội một cách có hiệu quả. Yêu cầu rèn luyện đã rõ. Những nội dung “góp phần giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội có hiệu quả” cũng đã rõ. Thế nhưng có một câu hỏi phản biện đặt ra: Tổng kinh phí nuôi quân và tổ chức trong 15 mùa chiến dịch ấy là bao nhiêu? – Con số chắc không nhỏ! Tất nhiên không thể cân, đong, đo, đếm giá trị và hiệu quả của một phong trào quần chúng bằng những con số và kiểm hạch toán kinh tế đơn thuần, nhưng cũng không thể không cân nhắc mục đích này trong chiến dịch, bởi lẽ hiệu quả kinh tế chính là thước đo giá trị! Vấn đề nay liên quan đến việc xác định và chọn lựa nội dung hoạt động trong chiến dịch. Nên chọn những hoạt động thật thiết thực, sát với yêu cầu nhiệm vụ kinh tế - xã hội của địa phương; đặc biệt là hoạt động mang tính công trình, sự nghiệp của ngành, bằng cách chuyển giao những hoạt động ấy từ Nhà nước sang cho thanh niên tình nguyện thực hiện (ví dụ: chiến dịch Ánh sáng văn hóa hè 1994: kinh phí nuôi quân được sử dụng toàn bộ nguồn kinh phí xóa mù chữ của ngành giáo dục). Các chiến dịch thanh niên tình nguyện nên đi vào chiều sâu, nội dung chiến dịch gắn sát với các hoạt động chuyên môn, ngành nghề của thanh niên – sinh viên, như chuyển giao khoa học kỹ thuật, khuyến nông, phát triển cộng đồng, y tế, sư phạm, văn hóa… để tạo môi trường cho thanh niên- sinh viên vừa thực hành vừa chuyên môn hóa nghề nghiệp tương lai của mình; vừa đóng góp cho xã hội. Hai là, đối tượng tham gia chiến dịch cần chọn lọc. Người tham gia chiến dịch được mệnh danh là “chiến sĩ” cần phải chọn lọc. Tùy quy mô chiến dịch, có thể huy động đông, nhưng dứt khoát phải chuẩn chất, đảm bảo tinh thần dấn thân – tình nguyện, tránh tình trạng đi đông để lấy thành tích số lượng. Cuối cùng, theo tôi cần nuôi dưỡng chất lãng mạn của phong trào thanh niên tình nguyện nói chung và các chiến dịch tình nguyện nói riêng: Tăng cường các hoạt động “văn nghệ chiến dịch” (trước đây có văn nghệ kháng chiến). Theo tôi, văn nghệ có tác dụng tuyên truyền, động viên, cổ vũ rất lớn cho phong trào tình nguyện, đồng thời nó là chất men, chất xúc tác nuôi dưỡng sức sống lâu bền của phong trào tình nguyện. Sức sống và âm hưởng của một thời thanh niên xung phong trước đây, một phần nhờ văn nghệ. Tuổi trẻ tình nguyện đến với công trình không chỉ làm việc như người thợ, người công nhân, mà còn bằng cả lòng nhiệt huyết và tâm hồn lãng mạn. Những vần thơ, bài hát, những dòng nhật ký viết về chiến dịch, quê hương, đất nước, về tình làng, nghĩa xóm, về tình bạn, tình yêu, về những người, những việc, những kỷ niệm đi qua trong thực tiễn chiến dịch luôn có sức truyền cảm mạnh mẽ. Bài hát Mùa hè xanh do nhạc sĩ Vũ Hoàng sáng tác là một ví dụ. Bài hát rất hay, có sức truyền cảm, lay động lớn, không chỉ các bạn thanh niên – sinh viên Mùa hè xanh đón nhận, mà mọi giới thanh niên đều thích, tôi tin rằng cứ mỗi mùa hè đến, giai điệu bài hát ấy vang lên sẽ có tác dụng như một lời kêu gọi, giục giã tuổi trẻ lên đường. Tôi nghĩ trong suốt những mùa chiến dịch, nếu biết phát động và mời gọi, chọn lọc, sẽ có không ít những bài thơ, những trang viết hay về chiến dịch… Sẽ không chỉ chỉ một Vũ Hoàng với bài hát Mùa hè xanh mà còn có nhiều sáng tác hay khác được tập hợp lại như một phần không thể thiếu của phong trào thanh niên tình nguyện…để làm sao trong hành trang lên đường của mỗi chiến sĩ tình nguyện không chỉ có vật dụng, kiến thức, chất “lửa” nhiệt tình mà còn có cả những bài hát, những vần thơ, những trang nhật ký – chất “lãng mạn” không thể thiếu trong tâm hồn mỗi người trẻ. <table border="0" width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0"> <tr> <td bgcolor="#DFEFFF"> Có một kỷ niệm tôi không thể quên trong chiến dịch Ánh sáng văn hóa hè 1994: Chiến dịch lúc ấy mới ra quân 5 ngày. Sáng thứ sáu, tôi và Tăng Hữu Phong – hai anh em chở nhau trên chiếc Honda cà tàng của tôi đi tổng kiểm tra tình hình chiến dịch trải dài suốt Bình Chánh. Tình hình địa bàn nàocũng gặp khó khăn: Nơi thì anh em chưa ổn định chỗ ăn ở, nơi thì chưa nắm được danh sách người mù chữ, nơi thì vận động chưa được, một vài điểm mở được lớp thì hôm trước hôm sau học viên lại bỏ; một số sinh viên lần đầu tham gia chiến dịch không chịu được gian khó. Tinh thần dao động, lác đác đã bỏ về…Tình hình rất đáng lo. 7 giờ tối, hai anh em về tới thị trấn An Lạc, rẽ vô Bình Trị Đông, các chiến sĩ ĐH Sư Phạm rất phấn khởi báo tin đã mở được điểm học đầu tiên… Suốt đêm đó tôi không ngủ được, cảm xúc trên đường chiến dịch thôi thúc, tôi viết nửa đêm thì xong bài thơ: “Giữa mùa mưa chiến dịch”. Sáng hôm sau, sáng thứ bảy, lên Thành Đoàn gặp Tăng Hữu Phong, tôi đưa cho Phong và bảo: Bằng mọi giá phải hoàn thành bản tin đầu tiên của chiến dịch để phát hành vào phiên giao ban sáng thứ 2. Một giờ trưa, tôi qua Đài Tiếng nói Nhân dân Thành phố, gặp Việt Bình – lúc ấy là Chủ nhiệm Chương trình Câu cạc bộ tuổi trẻ của Đài theo lời hẹn trước để thực hiện lời phỏng vấn ngắn về chiến dịch. Tôi đưa bài thơ cho Việt Bình xem. Xem xong Việt Bình bảo tôi: Ông trực tiếp đọc bài thơ này trên đài đi, tốt lắm. Thế là chẳng cần chuẩn bị gì, tôi vào phòng thu đọc bài thơ. Sáng hôm sau, bài thơ được phát đi, chiến sĩ các địa bàn đều nghe được. Sáng thứ hai, bài thơ được phổ biến trên bản tin đầu tiên của chiến dịch – và nó góp một phần động viên tinh thần các chiến sĩ đi suốt mùa mưa chiến dịch ấy. </td> </tr> </table>   Giữa mùa mưa chiến dịch (Tặng các chiến sỹ ASVH - Hè 1994)   Cơn mưa đưa mình vào chiến dịch. Chiều ngoại thành tất bật bước chân em Con đường trơn lần vấp ngã đầu tiên, Em bỗng lớn lên giữa mùa mưa chiến dịch   Ai đi Bình Hưng, Đa Phước, Ai Về Tân Nhật, Tân Kiên... Chiều Láng Le mười chiến sỹ ra quân, Ngỡ mảnh đất chiến khu xưa bừng thức dậy Điểm học đầu tiên bồn chồn đêm Bình Trị, Thị trấn sáng đèn mắt cô giáo mừng vui… Qua Lê Minh Xuân về lại Phạm Văn Hai Lớp mở giữa nông trường xưa một thời áo bạc Đêm Kinh Xáng bình yên, dừa lao xao hát, Mấy đứa ngồi đợi con nước triều lên Con đò đưa cô giáo nhỏ xuôi kinh… Về ấp dưới đàn em đang chờ đó.   Xin chia sẻ cùng em cô giáo nhỏ, Trắng áo thư sinh chưa gian khổ một lần Giữa trận địa này đâu có hoa đẹp, hoa thơm Chỉ có hoa từ bàn tay và hoa trong ánh mắt Ba mươi ngày nơi đây… Cuộc thử thách từ những điêu đơn giản nhất, Nhưng có dễ đâu ai cũng vượt nỗi mình? Mùa mưa ở đây như dữ dằn hơn, Gió heo hút, liêu xiêu chiều xóm chợ, Con đường trơn những ngày mưa bết bàn chân đất đỏ… Và cỏ chẳng mềm như cỏ thành phố đâu em? Ba mươi ngày em phải học làm quen Từ cái ngủ, cái ăn, từ dòng suy, nếp nghĩ. Phải sống làm sao để dân thương, dân quí, Phải vận động sao để các anh chị đến lớp, đến trường Tối hôm nay sao dì Tám, em Hương… Cả chị Sáu, anh Hoàng đi làm đâu chưa về ra lớp? Bao câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhất, Sao bây giờ bỗng lớn quá anh ơi! Ba mẹ nuôi em khôn lớn nên người Và cuộc sống dạy em niềm tin, ý chí. Cái mầm lá non tơ hôm nay còn bé tí, Nên thoáng cựa mình mầm lá cũng chợt đau! Ba mươi ngày ta thêm hiểu về nhau Những lúc vui ca, giận hờn, thương nhớ Ánh lửa khuya nay ngời đôi mắt ai rạng rỡ… Giọt nước mắt ai mà quá đỗi ngọt ngào. Chiều ngoại thành heo hút gió lao xao, Nỗi nhớ riêng, chung bập bềnh con nước lớn. Em sẽ đi trọn những chiều mưa, nắng sớm Hiểu quê hương mình và hiểu chính mình hơn.   Bình Chánh ơi, xin nhớ mãi đừng quên, Có bước chân em giữa mùa mưa chiến dịch.   Bình Chánh, mùa mưa 1994 Nguyễn Phú Bình </body> </html>

BÌNH LUẬN

BÀI VIẾT LIÊN QUAN

CÂU CHUYỆN ĐẸP

MẠNG XÃ HỘI

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM

TIÊU ĐIỂM

CHUYÊN MỤC