Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN

BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG

<html> <head> <meta http-equiv="Content-Language" content="en-us"> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1252"> <title>Bài 3</title> </head> <body> Bài 3: Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN Văn kiện của hai kỳ Đại hội Đảng toàn quốc gần đây nhất (Đại hội X và XI) đều dành hẳn một phần để bàn về “Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN”. Đảng ta cũng đã có một nghị quyết chuyên đề “Về tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN” (Nghị quyết số 21-NQ/TW, tháng 5-2008). Đại hội XI còn xác định khâu đột phá hàng đầu là “Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, trọng tâm là tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng và cải cách hành chính” và nhiệm vụ chủ yếu của 5 năm tới (2011-2015) cũng là “Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN”... Rõ ràng, đây là một trọng điểm về lý luận và thực tiễn rất cần được quan tâm khi triển khai Nghị quyết Đại hội Đảng XI. <ul> <li> <div align="justify"> Những vấn đề đang đặt ra từ thực tiễn</div> </li> </ul> <div align="center"> <table cellSpacing="0" cellPadding="3" width="1" align="center" border="0" id="table1"> <tr> <td> <img src="images373476_L2b.jpg" width="399" border="0" name="imagePhoto"> </td> </tr> <tr> <td class="Image"> Sản xuất thịt hộp phục vụ chương trình bình ổn giá tại Công ty Vissan</td> </tr> </table> </div> Nhận thức về kinh tế thị trường (KTTT) định hướng XHCN và thể chế cho nó hiện nay còn khá nhiều bất cập. Có khá nhiều ý kiến khác nhau - chủ yếu là về mối quan hệ giữa KTTT và CNXH. Có người cho rằng, CNXH và KTTT không thể dung hợp với nhau và không thể có KTTT định hướng XHCN. Quan niệm này đã lặp lại sai lầm trước đây là không thừa nhận những mặt tích cực của KTTT trong phát triển sức sản xuất cho CNXH. Nó cũng chưa thoát ra được khỏi tư duy cũ, đồng nhất KTTT với CNTB, từ đó kỳ thị với KTTT. Họ chưa thấy hết những xu hướng mới của KTTT; rằng nhiều nước hiện nay đã từng bước kiềm chế được những khuyết tật của KTTT thuần túy bằng mô hình thị trường xã hội, mà điển hình là sử dụng hệ thống thể chế để điều chỉnh thị trường cho những mục tiêu công bằng xã hội. Lại có quan niệm rằng, trong KTTT không thể thực hiện được công bằng xã hội, không thể khắc phục được những tiêu cực, mặt trái của cơ chế thị trường; rằng, việc lựa chọn KTTT định hướng XHCN có khi lại là trở về với CNTB... Ý kiến này có giá trị cảnh báo trong việc giữ vững định hướng XHCN vì quả thật, KTTT có khá nhiều yếu tố tiêu cực và khó kiểm soát nếu thiếu thể chế khoa học và linh hoạt. Song thực tế còn cho thấy nhiều nước hiện nay đã từng bước xác lập được công bằng xã hội, tránh được phân hóa tiêu cực nhờ có được thể chế phù hợp với mục tiêu chính trị và đặc thù nền KTTT của mình. Kinh nghiệm đó xác định vai trò rất quan trọng của thể chế.  Sự lẫn lộn giữa thể chế và thiết chế hiện nay vẫn còn xuất hiện ở đôi lúc, đôi nơi. Trong nhận thức chung, thể chế được hiểu là “những quy định, luật lệ của một chế độ xã hội buộc mọi người phải tuân theo”. Thể chế kinh tế là hệ thống quy định pháp luật để quản lý, điều tiết, hỗ trợ hoặc kiềm chế các hoạt động và các chủ thể tham gia hoạt động kinh tế. Thể chế kinh tế phân biệt với thiết chế kinh tế, ở chỗ, thiết chế là những chủ thể, lĩnh vực, yếu tố… tham gia vào hệ thống kinh tế; ví dụ: các thành phần kinh tế, các loại thị trường, các pháp nhân... Trong một hệ thống sống động, thiết chế đại diện cho các nhân tố thực thể, vật thể, còn thể chế đại diện cho các nhân tố quy ước, luật lệ... Thể chế có vai trò như phần mềm - hệ điều hành trong máy tính điện tử, nó giúp cho phần cứng, tức là thiết chế, làm trọn chức năng. Nhận thức về vai trò của thể chế với nền KTTT định hướng XHCN của chúng ta hiện nay cũng còn nhiều bất cập. Trước đây và hiện nay vẫn còn rơi rớt lối tư duy rằng, thiết chế quan trọng hơn thể chế; miễn là có tổ chức, tự khắc nó sẽ hoạt động tốt, còn những quy định về hoạt động và mối quan hệ của các tổ chức ấy thì chưa được chú ý. Đó chính là căn bệnh coi nhẹ thể chế, pháp luật. Trên thực tế, kinh nghiệm cho biết, đôi khi do thiếu thể chế hóa mà nhiều chủ trương không được hiện thực hóa, còn các phân hệ của hệ thống thì vừa chồng chéo, trùng lặp chức năng, nhiệm vụ của nhau lại vừa bỏ trống, buông lỏng chức trách lẽ ra là của mình. Ví dụ, sự hình thành các loại thị trường hàng hóa và dịch vụ; sức lao động; khoa học và công nghệ; bất động sản và thị trường tài chính... mới chỉ là phần cứng của KTTT, còn các quy định pháp luật cho chúng là phần mềm - tức thể chế. Thể chế chưa phù hợp hoặc thiếu sót sẽ làm cho các thị trường thường xuyên nảy sinh các hành vi lách luật, trục lợi và gây nên những xáo trộn, các “cơn sốt” hoặc “đóng băng”... Theo đó, nền kinh tế quốc gia đã phải chịu nhiều ảnh hưởng tiêu cực vì thể chế chưa phù hợp hoặc bất cập với nhu cầu hoạt động của các thiết chế. Khá nhiều hạn chế, thiếu sót trong lĩnh vực thể chế của KTTT định hướng XHCN thời gian qua. Văn kiện Đại hội XI cũng nhận định rằng: “Năng lực xây dựng thể chế, quản lý, điều hành, tổ chức thực thi pháp luật còn yếu”; “Thể chế kinh tế thị trường, chất lượng nguồn nhân lực, kết cấu hạ tầng vẫn là những điểm yếu cản trở sự phát triển”; và nhất là: “Những yếu tố bảo đảm định hướng XHCN của nền KTTT chưa được chú ý đúng mức”... Quá trình hoàn thiện thể chế KTTT định hướng XHCN thời gian qua chưa đồng bộ. Thể chế cho một nền KTTT là một tổ hợp bao gồm 3 hệ thống cấu thành là: Các quy tắc pháp luật quy định hoạt động kinh tế; Các chủ thể tham gia hoạt động kinh tế; Cơ chế, tổ chức thực thi hoạt động kinh tế. Ở nước ta hiện nay, cả 3 hệ thống đó đều ở trạng thái đang xây dựng và chưa hoàn thiện. Trong đó, nổi cộm là hiện trạng chưa hoàn thiện của cơ chế tổ chức thực thi hoạt động kinh tế, mà thể chế cho nó chính là yếu tố quy định. <ul> <li> <div align="justify"> Hoàn thiện thể chế như thế nào?</div> </li> </ul> Mục tiêu của việc hoàn thiện thể chế KTTT định hướng XHCN là “để cơ chế thị trường phải được vận dụng đầy đủ, linh hoạt để phát huy mạnh mẽ và có hiệu quả mọi nguồn lực nhằm phát triển nhanh và bền vững nền kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân, khuyến khích làm giàu hợp pháp đi đôi với xóa đói, giảm nghèo, tăng cường đồng thuận xã hội để thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Văn kiện Đại hội XI của Đảng nêu 4 nội dung và biện pháp lớn để hoàn thiện thể chế là: Thứ nhất, giữ vững định hướng XHCN của nền KTTT nước ta. Có hai nhân tố tham gia định tính cho thể chế này là cơ chế thị trường và định hướng cho nó. Nhận thức đầy đủ, tôn trọng và vận dụng đúng đắn các quy luật khách quan của KTTT, thông lệ quốc tế, phù hợp với điều kiện phát triển của Việt Nam, bảo đảm định hướng XHCN của nền kinh tế là nội dung cần quán triệt khi hoàn thiện thể chế. Thứ hai, phát triển các hình thức sở hữu, các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp thông qua các biện pháp: Tiếp tục thể chế hóa quan điểm của Đảng về phát triển đa dạng các hình thức sở hữu, các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp. Đổi mới, hoàn thiện luật pháp, cơ chế, chính sách về sở hữu đối với đất đai, tài nguyên, vốn và các loại tài sản công khác. Đẩy mạnh đổi mới, sắp xếp và nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước. Đẩy mạnh đổi mới tổ chức, cơ chế hoạt động của các đơn vị dịch vụ công phù hợp với KTTT định hướng XHCN. Đẩy mạnh phát triển kinh tế tập thể với nhiều hình thức đa dạng, mà nòng cốt là hợp tác xã. Hoàn thiện cơ chế, chính sách để phát triển mạnh kinh tế tư nhân trở thành một trong những động lực của nền kinh tế. Khuyến khích phát triển các loại hình doanh nghiệp với hình thức sở hữu hỗn hợp như: công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn nhiều thành viên, công ty hợp danh, hợp tác xã cổ phần. Thứ ba, phát triển đồng bộ các yếu tố thị trường và các loại thị trường. Các yếu tố thị trường cần được sự hỗ trợ của thể chế nhằm tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng - cũng là một trọng điểm của hoàn thiện thể chế hiện nay, gồm: Bổ sung, hoàn thiện các quy định pháp luật về kinh doanh; đổi mới, hoàn thiện thể chế về giá, cạnh tranh, kiểm soát độc quyền và giải quyết tranh chấp; thực hiện nhất quán cơ chế giá thị trường có sự điều tiết của Nhà nước. Xây dựng và thực hiện nghiêm các quy định về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Nâng cao trình độ hiểu biết của doanh nghiệp về thị trường, pháp luật; xây dựng các tổ chức tư vấn có trình độ cao; hình thành đồng bộ một số quỹ hỗ trợ cho kinh doanh. Phát huy vai trò của các tổ chức xã hội, đoàn thể để bảo vệ quyền lợi chính đáng của cả người kinh doanh và người tiêu dùng. Phát triển đa dạng, đồng bộ, ngày càng văn minh, hiện đại các loại thị trường hàng hóa, dịch vụ. Tiếp tục hoàn thiện thể chế về tiền tệ, tín dụng và ngoại hối. Khẩn trương nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách đất đai. Phát triển mạnh thị trường khoa học và công nghệ gắn với việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Và, đẩy mạnh phát triển thị trường lao động. Thứ tư, nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước đối với nền KTTT định hướng XHCN. Hướng và biện pháp cơ bản là: Xác định rõ và đầy đủ hơn đường lối, nhất là những nội dung định hướng XHCN của nền KTTT. Tiếp tục đổi mới tư duy kinh tế, nâng cao năng lực lãnh đạo kinh tế của các tổ chức đảng; chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý... Một nội dung trọng điểm của hoàn thiện thể chế là cải cách hành chính. Nội dung này đặt trọng tâm vào đổi mới, nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý kinh tế của Nhà nước nhằm tạo ra những tiền đề để nền kinh tế phát triển theo định hướng XHCN. Tập trung duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, định hướng phát triển, tạo điều kiện để nền kinh tế phát triển nhanh, bền vững. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống luật pháp, chính sách kinh tế; đổi mới công tác xây dựng, thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Phân định rõ hơn chức năng quản lý kinh tế của Nhà nước và chức năng của các tổ chức kinh doanh vốn và tài sản Nhà nước. Nâng cao vai trò của các cơ quan dân cử, tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội - nghề nghiệp và của nhân dân trong phát triển KTTT định hướng XHCN. PGS-TS NGUYỄN AN NINH Theo SGGPO </body> </html>

BÌNH LUẬN

BÀI VIẾT LIÊN QUAN

CÂU CHUYỆN ĐẸP

MẠNG XÃ HỘI

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM

TIÊU ĐIỂM

CHUYÊN MỤC